Πουγκατσόφ, Εμέλιαν Ιβάνοβιτς

(; 1742 – Mόσχα 1775). Ρώσος λαϊκός ηγέτης. Υπηρέτησε στον αυτοκρατορικό στρατό (1771-73). Το επόμενο έτος προκάλεσε την εξέγερση μιας στρατιάς κοζάκων, η οποία, υποστηριζόμενη κυρίως από εργάτες και αγρότες κατόρθωσε να δημιουργήσει ένα είδος αυτόνομης κυβέρνησης, την αρχηγία της οποίας ανέλαβε ο ίδιος ο Π. με τον τίτλο τσάρος Πέτρος Γ’, θέλοντας έτσι να θυμίσει στην αυτοκράτειρα Αικατερίνη B’ τη συμμετοχή της στη δολοφονία του συζύγου της Πέτρου Γ’. Καταδιωκόμενος από τα αυτοκρατορικά στρατεύματα, προκάλεσε και άλλες εξεγέρσεις των Μπασκίρων, κατέστρεψε το Καζάν, κατέλαβε το Σαράτοφ και άλλα φρούρια, αλλά, αφού νικήθηκε στη Σαρέπτα, αποκεφαλίστηκε στη Μόσχα μετά από συνοπτική διαδικασία. Ατίθασος και σκληρός χαρακτήρας, μπορεί να θεωρηθεί πρόδρομος των αγροτικών επαναστατών της Ρωσίας. Το μίσος του εναντίον της τσαρίνας και οι σκληρές μέθοδοί του, εξέφραζαν βασικά την απελπισμένη διαμαρτυρία εναντίον ενός συστήματος που, για να εποικίσει μισοέρημες εκτάσεις, μετέφερε εκεί με τη βία πλήθη δουλοπάροικων· και ήταν ακόμα η απεγνωσμένη άμυνα των απόκληρων εναντίον της τσαρικής απολυταρχίας, που δεν ήταν διατεθειμένη να κάνει την παραμικρή μεταρρύθμιση. «Δωρεά κανονιών στον Πονγκατσώφ» του Αβίλωφ (Μόσχα, Ιστορικό Μουσείο).